Dịch Bách Dụ Phần 1

Phần 1

1. Người ngu ăn muối

2. Ðể dành sữa

3. Khoanh tay chịu ñòn

4. Giả chết dối chống

5. Khát không uống nước

6. Giết con thành gánh

7. Nhận người làm anh

8. Trộm áo nhà vua

9. Kẻ ngốc khen cha

10. Phú ông cất lầu

1. Người ngu ăn muối

Thuở xưa, có một người ngu ñến nhà bạn thăm, chủ nhà mời ở lại dùng bữa cơm ñạm bạc. Chàng chê canh lạt không ngon. Chủ nhà bèn thêm một chút muối, chàng ăn cảm thấy ngon lành.

Chàng tự nghĩ:

- Canh ngon là nhờ muối thêm vào, dùng ít còn vậy, nếu dùng nhiều chắc chắn ngon ñặc biệt.

Thế rồi, chàng xin chủ nhà một chén muối bỏ trong miệng nuốt hết! Vì chất muối mặn kinh hồn, chàng cảm thấy gần như sắp chết, bèn vội vàng móc họng cho mửa muối ra.

** Chuyện nầy tỉ dụ: Phàm người tu hành phải tiết chế sự ăn uống cho vừa phải, biết ñủ muốn vừa, thì ñối với thân thể và sự tu hành ñều có ích lợi. Nhưng có những kẻ ngoại ñạo tuyên truyền sai lạc, uốn cong thành ngay quá mức, ñể xướng lên thuyết không cần ăn uống, nhận cho là phương pháp có thể ñắc ñạo. Do dậy có người ñoạn thực bẩy ngày, mười lăm ngày, kết quả là ảnh hưởng ñến thân thể ñói khát mà chết, và ñối với công hạnh không có một ñiểm lợi ích nào; ñó chỉ là hành ñộng sai lầm.

Người hành pháp như thế cùng người ăn muối kia ñều là hành ñộng ngu xuẩn

ñáng chê cười cả.

2. Ðể dành sữa

Thuở xưa, có một người ñịnh tháng sau ñãi khách, cần có nhiều sữa bò, do ñó phải dự trữ trước ñến lúc ấy mới khỏi thiếu hụt.

Người kia tự nghĩ:

- Mỗi ngày mình nặn sữa ñể dành, cần phải có cái thùng cây rất lớn. Xét kỹ ra, sữa ñể trong thùng cây lâu ngày dễ hư hại, chi bằng ñể trong vú bò, ñến ngày ñãi khách hãy nặn ra một thể, ñã ít tốn công lại ñược sữa mới. Chẳng phải ñó là phương pháp tuyệt hay ư?

Thế rồi chàng dắt bò mẹ nhốt riêng, nghé nhốt riêng chổ khác, và không nặn sữa mỗi ngày.

Qua tháng sau ñến ngày ñãi khách, chàng dắt bò mẹ ra nặn lấy sữa tươi ñãi khách, nhưng dùng hết sức nặn mà một giọt cũng không có, làm cho khách dự tiệc không thể nín cười.

** Chuyện nầy tỉ dụ: Người muốn làm hạnh bố thí mà ñợi ñến khi nhiều tiền mới làm việc cứu giúp kẻ khốn cùng. Nghĩ thế rất lầm. Chúng ta phải nên tranh thủ thời gian kịp thời làm hạnh bố thí. Chẳng vậy thì cùng với người ngu kia ñể dành sữa trong vú bò không khác.

3. Khoanh tay chịu ñòn

Thuở xưa, có một anh ngốc sói ñầu. Ngày nọ, có người thấy ñầu anh không có tóc bèn dùng trái lê ñánh lên, ñầu anh bị ñánh nhiều lần, máu ra lên láng.

Tuy bị ñánh, anh ngốc vẫn ñứng im lặng chịu ñòn, không kháng cự, không trốn tránh.

Bấy giờ có người thấy thế trong lòng bất nhẫn liền bảo anh rằng:

- Vì sao anh cứ ñứng trơ ra mà chịu ñánh? Nếu không ñánh lại, thì nên tránh ñi mới phải. Kìa xem, ñầu anh ñầy cả máu, không sợ ñau à?

Anh ngốc ñáp rằng:

- Ôi! Người ngu nầy rất xấc láo, nó không hiểu gì cả. Vì thấy ñầu ta không tóc, nó tưởng là viên ñá xinh xắn mới tùy tiện dùng trái lê ñánh lên, không biết ñó là ñầu ta. Nó ñánh ta ñến nổi máu ra lênh láng. Ông ơi! Ðối với hạng người vô trí thức ấy, ta chẳng biết tính làm sao ñược.

Người kia nghe rồi rất giận, liền mắng trách anh ngốc rằng:

- Anh thật là ñáng thương, người ta ñánh ñến nổi ñầu bị thương, máu ra dường ấy, mà vẫn ñứng chân không lay ñộng, như thế chẳng phải ngu si là gì?

** Chuyện nầy tỉ dụ: Có một số vị Tỳ kheo, không thể chân thật giữ giới, tu ñịnh, học huệ, chỉ gò ép oai nghi bên ngoài ñể mong ñược người cúng dường cung kính. Kết quả tự mình chịu khổ vô cùng.

Bậc tu hành thế nầy và người ngốc kia ñều là hạng ngu si cả.

4. Giả chết dối chống

Thuở xưa, có anh chàng cưới người vợ rất ñẹp, nhưng tánh tình không ñứng ñắn, chàng thương yêu vợ vô cùng; nhưng trái lại nàng chẳng yêu chàng. Vì thế nàng có tình nhân khác, thường có ý muốn bỏ chồng ñể kết duyên với người nàng thích.

Thừa dịp chồng ñi vắng, nàng tìm một bà già rồi kín ñáo dặn rằng:

- Sau khi tôi ñi khỏi nhà, xin bà tìm thay một cô gái khác ñể vào ñây, chồng tôi có trở về, bà cho chàng biết là tôi ñã chết.

Bà già ñã làm y như lời nàng dặn.

Khi trở về nhà, người chồng nghe thấy tin thật rất buồn rầu, ñau ñớn, kề bên thi hài khóc lóc rất lâu, rồi mới ñem thi hài người con gái ấy hỏa táng, ñem tro xương ñựng trong cái ñãy, ngày ñêm mang theo mình ñể kỷ niệm mảnh tình quá khứ.

Còn vợ chàng lúc ấy ñã kết duyên cầm sắt với tình nhân.

Nhưng trải qua nhiều ngày, biết ñược tình nhân ñã nhàm chán, phụ rẫy nàng, lòng nàng lại tưởng nhớ ñến người chồng cũ, bèn vội vã trở về thưa với chàng rằng:

- Tôi là vợ chàng, nay ñã trở về. Người chồng bảo:

- Vợ tôi chết ñã lâu! Cô là ai ñến ñây nói dối là vợ tôi ñể làm gì?

Mặc dù nàng biện bạch ñôi ba phen, xin chàng thừa nhận, nhưng chàng quyết tin chắc vợ chàng ñã chết, nên không nhận nàng là vợ.

** Chuyện nầy tỉ dụ: Người ñã bị thành kiến làm chủ rồi, thì rất khó cải ñổi. Như kẻ ngoại ñạo nghe lời ngụy tà, tâm sanh mê hoặc, chấp trước cho là chân thật, vĩnh viễn không thể hoàn cải hồi tâm, dù có nghe giáo pháp chân chánh cũng không chịu tin tưởng thọ trì.

5. Khát không uống nước

Thuở xưa, có một người ñi ñường rất khát nước, muốn tìm nước uống ñể giải khát. Xem thấy sương mù tận ñằng xa, y tưởng là nước. Sau lại kiếm ñông, tìm tây, gặp ñược giòng sông, nước trong leo lẻo, chảy thao thao không ngừng. Anh chỉ ñứng nhìn không chịu uống.

Có người thấy thế lấy làm quái lạ, hỏi rằng:

- Anh vì khát ñi tìm nước ñể uống, nay tìm ñược nước rồi, tại sao không uống? Anh ta trả lời:

- Nước nhiều như thế này, anh có uống hết ñược không? Tự xét thấy, uống hết

ñược tôi mới uống. Ðã biết uống không sao hết ñược, nên tôi không uống, có thế thôi.

Ai nấy nghe xong ñều chê cười anh ta.

** Chuyện nầy tỉ dụ: Có một số người lý luận bướng bỉnh, chấp nhặt cho kiến giải của mình, không gần ñược chân lý, cho là giới luật của Phật dạy rất rộng lớn, nghiêm ngặt một thời không thể thọ trì toàn bộ, bèn bỏ không thọ. Do ñấy, họ cứ y nhiên trôi lăn trong vòng sanh tử chịu khổ vô cùng, trọn ñời không có hy vọng ñắc ñạo. Hành ñộng như vậy thật ñáng chê cười mà cũng ñáng thương xót.

6. Giết con thành gánh

Thuở xưa, có người nuôi bảy ñứa con, trong số ấy có một ñứa chết. Anh ta ñể thi hài con trong nhà rồi tự mình và cả gia ñình bỏ nhà ñi nơi khác.

Người láng giềng thấy thế hỏi rằng:

- Sao anh không ñem ñứa con ñã chết của anh ra ngoài mai táng, lại bỏ nhà ñem nhau ñi ra ngoài? Hành vi như thế rất là dại dột.

Anh nghe xong, trả lời:

- Người chết phải ñem ra ngoài mai táng, ñúng hay sai chẳng cần! Vậy anh có thể bảo cho tôi biết phải làm cách nào không? Than ôi! Chỉ có cách là giết thêm một ñứa nửa, mới có thể thành gánh, gánh ñi chôn.

Kết quả anh giết một ñứa con nữa ñể cùng ñứa con ñã chết, rồi chất thành một gánh, gánh lên chôn trên núi cao.

** Chuyện nầy tỉ dụ: Tỳ kheo phạm một ñiều giới luật, không chịu sám hối, ăn năn, trở lại muốn tìm cách che giấu sự thật, làm bộ như người trì giới thành tịnh trang nghiêm.

Người khác thấy thế, vạch bày chỉ trích:

- Người xuất gia giữ giới phải như giữ gìn ngọc minh châu, tại sao ñã tái phạm mà không chịu sám hối?

Tỳ kheo ấy cứ ngang nhiên làm nhiều việc ác, phá giới ñể rồi sám hối một lúc cho tiện luôn. Tỳ kheo phá giới như thế cùng với người giết con thành gánh như trên ñều là hạng ngu xuẩn vô trí cả.

7. Nhận người làm anh

Thuở xưa, có người nhà rất giàu, cử chỉ ñứng ñắn lại thông minh, vì thế kẻ xa người gần ñều thán phục, ái mộ. Bấy giờ có một người ñến nhận làm anh mình,

thường thuờng qua lại thân thích khác thường. Chàng nẩy nhận người nhà giàu làm anh ñể làm chi thế? Mục ñích chỉ vì muốn lợi dụng tiền bạc.

Sau ñó, người nhà giàu kia sa sút khốn cùng, vỡ nợ, chàng ta trở mặt lãnh ñạm và nói thẳng với người nhà giàu kia rằng:

- Ngươi không phải là anh ta.

** Chuyện nầy tỉ dụ: Có kẻ ngoại ñạo lợi dụng và trộm cắp một bộ phận ngụ ngôn, phương pháp và nghi thức của Phật pháp, ñem làm giáo pháp của bọn họ thường dùng. Nhưng hoàn toàn không có thật tâm tin tưởng, phụng trì, chỉ muốn ngăn che âm mưu tội ác của bọn họ, tuy thế giáo pháp của Phật không bao giờ bị bọn lừa ñảo lợi dụng ñược.

8. Trộm áo nhà vua

Thuở xưa, có người nhà quê, lẻn vào kho áo của vua lấy trộm một bộ y phục, rồi lén chạy ñến một phương xa.

Sau khi vụ mất trộm bị phát giác, nhà vua bèn phái nhiều binh lính ñến các nơi tra tìm, cuối cùng bắt ñược tên ăn trộm ñưa về tòa án. Khi bị thẩm vấn, y không thừa nhận y phục nầy là ñã lấy trộm của vua, còn nói ñó là di sản của tổ phụ lưu truyền lại. Vua mới bảo y lấy y phục ấy mặc thử.

Y không biết cách mặc, ñem món ñang mặc trên cánh tay mà mặc dưới chân, ñem món ñang mặc ngang lưng bụng mà mặc lên trên ñầu.

Vua thấy thế phán rằng:

- Ngươi mặc lộn như vậy, chứng tỏ y phục ấy chẳng phải của tổ phụ ngươi lưu truyền. Huống nữa, y phục nầy là của vua và các quan mặc, tổ phụ ngươi làm gì có thứ nầy?

Tên ăn trộm cứng họng, không thể trả lời ñược, ñành phải cúi ñầu nhận tội.

** Chuyện nầy tỉ dụ: Những kẻ ngoại ñạo ăn trộm giáo nghĩa của Phật pháp làm của mình; nhưng vì không hiểu rõ chánh nghĩa Phật pháp; ăn trộm rồi ñể ñó chứ không dùng ñược chuyện gì, chỉ ñược cái ñiên ñảo tạp nhạp không thứ tự, lớp lang. Kết quả không khỏi bộc lộ bản chất của bọn họ.

9. Kẻ ngốc khen cha

Thuở xưa, có một người hay khen ngợi ñức hạnh của cha mình trước mặt nhiều người khác: nào là cha anh lòng rất nhân từ, không bao giờ làm tổn hại ai cả, nào là cha anh không bao giờ cướp giựt, lừa gạt tài vật của ai, nào là ñối ñãi với mọi người rất công bình chánh trực, không bao giờ nói dối mà lại hay giúp ñỡ người trong khi nguy khốn, v.v...

Lúc ấy có một người ngu thấy thế tự nghĩ: "Mình cũng nên khen cha mình một phen".

Nghĩ xong, anh bèn nói:

- Ðức hạnh của cha tôi còn hơn ñức hạnh phụ thân ông! Người chung quanh bèn hỏi:

- Ðức hạnh ông thân anh như thế nào? Người ngu liền ñáp:

- Cha tôi từ nhỏ ñã tuyệt ñường dâm dục, chẳng hề biết gì về việc ấy.

Ai nấy nghe cũng ñều bật cười mà nói: Nếu quả thật cha anh từ nhỏ ñoạn dục thì làm sao sanh ñược anh?

Nghe hỏi, anh nọ ñừ người ra chẳng biết phải trả lời làm sao.

** Chuyện nầy tỉ dụ: Khen chỗ tốt của người cần phải phù hợp với thực tế. Nếu bịa lời khen giả dối, chẳng những không hiệu quả gì, mà lại làm cho người khinh bỉ. Do ñó trong năm giới của Phật Giáo cấm vọng ngữ là một.

10. Phú ông cất lầu

Thuở xưa, có một người nhà giàu mà rất ngu si, không biết việc gì cả. Một hôm, chàng ñi ñến nhà một phú ông khác. ðó là một nhà lầu ba tầng, xinh ñẹp không ñâu bằng. Lòng chàng rất ham thích và tự nghĩ:

- Tiền của ta ít hơn người nầy, nhưng lẽ nào không cất ñược một trong ba tầng ấy hay sao?

Ðoạn chàng về nhà liền cho mời một nhà kiến trúc ñến hỏi rằng:

- Ông có thể cất lầu ba tầng không? Nhà kiến trúc ñáp:

- Ðược, tôi ñã làm nhiều nơi rồi. Chàng nói:

- Tốt lắm, ông nên làm ngay cho tôi một tòa lầu ba tầng, giống như của bạn tôi. Nhà kiến trúc ñem công nhân khởi sự, san ñất, ñắp nền, xây ñá, lên tường.

Cách ít hôm, anh chàng nhà giàu ñến xem xét, không thấy tầng lầu thứ ba, bèn hỏi nhà kiến trúc:

- Hiện ông ñang làm gì ñó? Nhà kiến trúc trả lời:

- Tôi làm nhà lầu ba tầng cho ông ñấy. Chàng lại hỏi:

- Tại sao cất tầng lầu ba mà lo xây tầng dưới, không chịu cất nơi tầng trên cho tôi? Nhà kiến trúc trả lời:

- Phải cất từ tầng dưới lên, không cất hai tầng dưới làm sao có thể cất ñược tầng thứ ba?

Không suy nghĩ kỹ, lập tức chàng nói rằng:

- Không, không, tôi không cần làm hai tầng dưới, tôi chỉ muốn làm tầng thứ ba thôi, ông hãy làm cho tôi một tầng chót trên cho mau chóng.

Nhà kiến trúc nghe xong cười to, ñôi ba phen giảng rõ cho chàng nghe, nhưng chàng quá cố chấp, kiên quyết yêu cầu nhà kiến trúc chỉ làm tầng thứ ba.

Nhà kiến trúc không có cách gì làm cho chàng hiểu rõ ñược, ñành phải ñình công việc cất nhà.

** Chuyện nầy tỉ dụ: Ðệ tử của Phật không chịu cung kính thừa sự tam bảo, thiết thật tu "giới, ñịnh, huệ", nền tảng tam học khởi tu, chỉ giải ñãi, biếng nhác, tưởng lầm là không cần phải trải qua tam quả: sơ quả Tụ Ðà Hoàn, nhị quả Tu Ðà Hàm, tam quả A Na Hàm, mà muốn lập tức chứng quả thứ tư là quả A La Hán, ñệ tự ấy cùng với phủ ông muốn cất tầng thừ ba ñều là hạng ngu si không tướng!

--- o0o ---